សកម្មជនអ៊ុយហ្គួរកំពុងជាប់ឃុំនៅចិន ត្រូវអឺរ៉ុបផ្តល់ពានរង្វាន់ Sakharov ដ៏សំខាន់ខាងសេរីភាព
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ថ្ងៃទី២៤តុលា សហភាពអឺរ៉ុប ប្រកាសផ្តល់ពានរង្វាន់“សាខារ៉ូវ”ជូនបញ្ញវន្ត អ៊ីលហាំម តុះទី (Ilham Tohti) ជាសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ដែលប្រឹងប្រែងលះបង់ក្នុងទាមទារសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពដល់ជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គួរ នៅប្រទេសចិន។ តាំងពីឆ្នាំ២០១៤មក សាស្ត្រាចារ្យអ៊ីលហាំម តុះទី ត្រូវរដ្ឋអំណាចចិនចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ដោយចោទប្រកាន់ពី«បទអប្បគមន៍បំបែករដ្ឋ ហើយគាំទ្រក្រុមឧទ្ទាមភេរវជនជ្រុលនិយម» ហើយលោកបានត្រូវតុលាការចិនកាត់ទោសដាក់គុកអស់មួយជីវិត។ ពានរង្វាន់“សាខារ៉ូវ”នេះ ជារង្វាន់ជ័យលាភីដ៏ធំនិងដ៏មានកិត្តិយសបំផុតនៅអឺរ៉ុប ផ្នែកខាងសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាព។ រង្វាន់នេះ ផ្តល់ឱ្យជនជាតិចិន តែពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះពីមុនមក។ ក៏ប៉ុន្តែ ការប្រកាសផ្តល់រង្វាន់លើកនេះ គឺបានបង្កក្តីក្តៅក្រហាយដល់រដ្ឋអំណាចចិនខ្លាំង។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន ប្រតិកម្មថា សភាអឺរ៉ុបមិនចេះបែងចែកសខ្មៅ និងគាំទ្រភេរវជនផ្តាច់ទឹកដី ហើយចិន ព្រមានសហគមអឺរ៉ុប ឱ្យចេះគោរពកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ចិន និងឱ្យចេះគោរពប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់ចិនផង។
តើពានរង្វាន់“សាខារ៉ូវ”នេះ ជារង្វាន់អ្វី ហើយមានតម្លៃដូចម្តេច?
ជ័យលាភីពានរង្វាន់“សាខារ៉ូវ” (Sakharov)នេះ ជារង្វាន់ដ៏ធំ ទឹកប្រាក់៥ម៉ឺនអឺរ៉ូ និងជារង្វាន់ដ៏មានកិត្តិយសបំផុតនៅអឺរ៉ុប ផ្នែកខាងសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាព។ Sakharov ជាឈ្មោះរបស់អ្នកប្រាជ្ញវិទ្យាសាស្ត្ររុស្ស៊ី គឺលោក អង់ឌ្រៃ សាខារ៉ូវ (Andreï Dmitrievitch Sakharov) ដែលជាអ្នកជំនាញខាងរូបវិទ្យា និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកថាមពលនុយក្លែអ៊ែរ នៅក្នុងសម័យសហភាពសូវៀត។ លោក “សាខារ៉ូវ” បានទទួលពានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពពិភពលោក ដោយសារតែការតស៊ូប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការប្រណាំងប្រណែងផ្នែកសព្វាវុធរុស្ស៊ី។ ពោលគឺលោកប្រឆាំងនឹងការផលិតគ្រាប់នុយក្លេអែរដើម្បីធ្វើសង្គ្រាមសម្លាប់មនុស្សជាតិ។
សហភាពអឺរ៉ុបយល់ថា តួអង្គលោក សាខាវ៉ូវ ជានិមិន្តរូបសំខាន់ខាងសន្តិភាព ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាព និងសិទ្ធិមនុស្ស ទើបអឺរ៉ុបបានសម្រេចយកឈ្មោះរបស់លោក ដាក់ជាពានរង្វាន់“សាខារ៉ូវ” (Sakharov)នេះឯង ដែលបានចាប់ផ្តើមបង្កើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៨៨។ កន្លងមក មានបុគ្គលសំខាន់ៗដូចជា ជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព នាងម៉ាឡាឡា, លោកអតីតអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ កូហ្វី អាណាន់, រដ្ឋបុរស ណែលសុន ម៉ាន់ដឺឡា ក៏ធ្លាប់បានសហភាពអឺរ៉ុបប្រគល់រង្វាន់“សាខារ៉ូវ” នេះជូនដែរ។
តើលោក អ៊ីលហាំម តុះទី មានគុណសម្បត្តិយ៉ាងណាខ្លះ ទើបសភាសហគមអឺរ៉ុប សម្រេចប្រកាសប្រគល់ពានរង្វាន់ដ៏ធំសម្បើមជូនលោកយ៉ាងដូច្នេះ?
នេះមិនមែនជារង្វាន់លើកទីមួយទេចំពោះលោក អ៊ីលហាំម តុះទី ! កាលពីចុងកញ្ញា ខែមុននេះ លោកបានត្រូវគេប្រកាសផ្តល់រង្វាន់ខាងការពារសិទ្ធិមនុស្សដ៏ឆ្នើម ផ្តល់ដោយ ក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប ដែលជាស្ថាប័នអន្តរជាតិដាច់ដោយឡែក ពីសហភាពអឺរ៉ុប។ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ក៏លោកត្រូវគេប្រកាសផ្តល់រង្វាន់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សជូនលោក រួចម្តងដែរ។ ឈ្មោះរបស់លោក ក៏ធ្លាប់ត្រូវបានសហគមអន្តរជាតិ ស្នើឡើងសម្រាប់ទទួលពានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព ថែមទៀតផង។
មានវ័យ៥០ឆ្នាំ លោក អ៊ីលហាំម តុះទី (Ilham Tohti) ជាបញ្ញវន្តជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គួរដ៏កម្រ។ ក្នុងចំណោមអ្នកស្រាវជ្រាវខាងសង្គមសាស្ត្រនិងសិទ្ធិមនុស្ស គេចាត់ទុករូបលោកថាជាបញ្ញវន្តដែលមានការទទួលស្គាល់ទូលំទូលាយលំដាប់ពិភពលោក។ តែពេលបច្ចុប្បន្ននេះ លោកកំពុងឋិតនៅក្នុងពន្ធធានាគារចិន ដែលត្រូវជាប់ឃុំជាង៥ឆ្នាំមកហើយ។ នៅមុនពេលត្រូវសមត្ថកិច្ចចិនចាប់ខ្លួនពីគេហដ្ឋាន, លោកធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យបង្រៀនផ្នែកភូមិវិទ្យានៅសកលវិទ្យាល័យ នៅរដ្ឋធានីប៉េកាំង។ ដោយមានដើមកំណើតជាជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គួរ លោកបានបង្កើតគេហទំព័រអ៊ីនធ័រនែត ហើយសរសេរអត្ថបទចុះផ្សាយជាប្រចាំជាភាសាចិន ស្តីអំពីទុក្ខលំបាករបស់ពួកអ៊ុយហ្គួរ, បញ្ហាលំបាកសមារណកម្មចុះក្នុងសង្គម, បញ្ហាខ្វះការងារធ្វើរបស់យុវជនអ៊ុយហ្គួរ និងការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គួរនៅក្នុងសង្គមចិន គឺសុទ្ធតែជារឿងក្តៅនិងរសើប មិនសូវមានអ្នកហ៊ាននិយាយទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ២០១៤ លោកបានត្រូវរដ្ឋអំណាចចិនចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ហើយតុលាការចិន ចោទប្រកាន់លោកពីបទអប្បគមន៍បំបែករដ្ឋ និងគាំទ្រក្រុមឧទ្ទាមភេរវជនជ្រុលនិយម ហើយនិងបានកាត់ទោសដាក់គុកអស់មួយជីវិត។
សម្រាប់ការប្រកាសប្រគល់ពានរង្វាន់ដ៏ធំសម្បើមជូនលោកសាស្ត្រាចារ្យ អ៊ីលហាំម តុះទី, គេនៅមិនទាន់ដឹងប្រាកដនៅឡើយទេ ថាលោកបានទទួលជ្រាបដំណឹងដ៏អស្ចារ្យនេះឬក៏អត់។ ពីព្រោះថា នៅពេលនេះ លោកកំពុងតែនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង ដែលមានការយាមកាមដ៏តឹងតែងបំផុត ហើយរដ្ឋអំណាចក្រុងប៉េកាំង បានបដិសេធមិនឱ្យនរណាចូលទៅជួបសួរសុខទុក្ខរូបគាត់ឡើយ សូម្បីតែសាច់ញាតិគ្រួសារ ក៏ដោយចុះ។
រង្វាន់នេះ បង្កក្តីក្តៅក្រហាយដល់រដ្ឋអំណាចចិន។ ចិន ប្រតិកម្មថា សភាអឺរ៉ុបមិនចេះបែងចែកសខ្មៅ និងគាំទ្រភេរវជនផ្តាច់ទឹកដី ។
មិនមែនជារឿងចម្លែកទេ ដែលរដ្ឋអំណាចក្រុងប៉េកាំងប្រកាន់ជំហរដូច្នេះ។ នៅថ្ងៃសុក្រ ទី២៥តុលា ក្រសួងការបរទេសចិន សម្តែងការមិនពេញចិត្តជាខ្លាំង ដោយបានក្រើនរម្លឹកសហគមអឺរ៉ុបថា ត្រូវចេះគោរពកិច្ចការងារផ្ទៃក្នុង និងដែនអំណាចយុត្តាធិការតុលាការរបស់ចិនផង ហើយត្រូវជៀសវាងដាច់ខាត ការផ្តល់កិត្តិយសដល់ភេរវជន។ នេះជាការសេចក្តីបញ្ជាក់របស់ក្រសួងការបរទេសចិន ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាន រៀបចំដោយលោកស្រី ហ័រ ឆាន់យីង (Hua Chanying) អនុប្រធានការិយាល័យនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន។
ពីខាងសហភាពអឺរ៉ុប ទន្ទឹមនឹងប្រកាសផ្តល់រង្វាន់ដ៏អស្ចារ្យ នៅពេលនេះ សភាអឺរ៉ុបក៏ស្នើឱ្យរដ្ឋអំណាចចិនដោះលែងលោក អ៊ីលហាំម តុះទី ចេញពីពន្ធនាគារជាបន្ទាន់។ ចំណែកពីធីប្រគល់រង្វាន់ជាផ្លូវការនឹងត្រូវរៀបចំនៅការិយាល័យសភាសហគមន៍អឺរ៉ុប នៅថ្ងៃទី១៨ធ្នូ ខាងមុខនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ គេសង្ឃឹមតិចតួចណាស់ ថាលោក អ៊ីលហាំម តុះទី អាចរួចរំដោះពីពន្ធនាគារចិន មកទទួលរង្វាន់នៅអឺរ៉ុបបាននោះ។ ករណីនេះ ក៏មិនជារឿងថ្មីដែរ ពីព្រោះថាកវីនិពន្ធចិន លី ស៊ាវប៉ូ (Liu Xiaobo) ដែលត្រូវគេប្រកាសផ្តល់រង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព កាលពីឆ្នាំ២០១០ ក៏មិនត្រូវបាន រដ្ឋអំណាចចិន អនុញ្ញាតឱ្យចេញពីមន្ទីរឃុំឃាំង ទៅទទួលរង្វាន់លំដាប់ពិភពលោក នោះផងដែរ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ