អាស៊ាន៖ ចលករសម្រាប់សន្តិភាពក្នុងតំបន់ និងសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចអនាគត
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៥:០៣
អាស៊ានបានដើរតួនាទីយ៉ាងចម្បងសម្រាប់បុព្វហេតុសន្តិភាពក្នុងតំបន់។ ភាពខុសគ្នាយ៉ាងច្រើនអនេកតែងតែស្ថិតនៅជាឧបសគ្គសម្រាប់សមាហកម្មសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ទោះជាសម្រាប់ពេលអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ យ៉ាងណាមិញ ភាពជោគជ័យនៃសន្តិភាព និងវឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលអង្គការតំបន់មួយនេះបានផ្តល់ឱ្យប្រជាជនអាស៊ានទាំង ៦០០លាននាក់ នាលពេលបច្ចុប្បន្ន អាចជាមេរៀនប្រវត្តិសាស្រ្ដមួយដ៏មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ពិភពលោកទាំងមូល។
ដោយសារភាពចម្រុះច្រើនអនេកនៃបណ្ដាប្រជាជាតិ ក្នុងតំបន់អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ បើគេសួរថា “តើតំបន់មួយណាលើភពផែនដីនេះ អាចនឹងត្រូវរងបរាជ័យមុនគេ នៅពេលគេចង់បង្កើតជាគម្រោងនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ទោះជានៅអឺរ៉ុប អាមេរិកខាងជើង អាមេរិកឡាទីន ឬអាហ្រិក?” នោះគេអាចឆ្លើយបានភ្លាមថា “តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍”។
ផ្ទុយពីការរំពឹងទុកទាំងស្រុង ក្រោយខួបកំណើតឆ្នាំទី៥១របស់ខ្លួន អាស៊ានត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា អង្គការសហប្រតិបត្តិការតំបន់ជោគជ័យបំផុតទីពីរ របស់ពិភពលោក បន្ទាប់ពីគម្រោងសហភាពអឺរ៉ុប។ អង្គការតំបន់មួយនេះបានក្លាយជាចលករមួយដ៏ចម្បងសម្រាប់សន្តិភាពក្នុងតំបន់ នាពេលកន្លងមក និងហើយសម្រាប់ពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត តំបន់មួយនេះនឹងក្លាយជាដែនដីនៃកំណើន និងវឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ច បើទោះបីជា សមាហរណកម្មនយោបាយហាក់គ្មានពន្លឺ។
កំណើតអាស៊ាន
អាស៊ាន ឬ សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ ត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៧ នៅទីក្រុងបាំងកក ប្រទេសថៃ ក្រោមគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ប្រជាជាតិប្រាំក្នុងតំបន់អាស៊ី រួមមាន ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពិន សិង្ហបុរី និងប្រទេសថៃ។ ប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ក្រោយមកទៀត ពោលគឺមួយឆ្នាំមុនការឈានមកដល់ នៃសករាជរបស់សតវត្សរ៍ទី២១ ប្រទេសភូមិផងរបងជាមួយគ្នាប្រាំផ្សេងទៀត ជាបន្តបន្ទាប់ បានក្លាយខ្លួនជាសមាជិករួមជោគវាសនាជាមួយអាស៊ាន។ ប្រទេសទាំងនោះរួមមាន ប្រ៊ុយណេ មីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ វៀតណាម និងចុងក្រោយ កម្ពុជា។ យោងតាមអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ដ បើតាមទ្រឹស្ដី វាសនារបស់អាស៊ាន គួរតែត្រូវបានស្លាប់ពីមុនការបង្កើត នោះក៏ព្រោះដោយហេតុផលចម្បងខាងក្រោម។
ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ កំឡុងឆ្នាំ១៩៦០ បញ្ហាតានតឹង និងស្មុគស្មាញយ៉ាងច្រើនបានកំពុងកើតឡើងនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ឥទ្ធិពលនៃការរីកសាយភាយរបស់លទ្ធិកម្មុយនិស្ដ នៅពាសពេញតំបន់អាស៊ី ខណៈប្រទេសស្ថាបនិកអាស៊ានទាំងប្រាំ កំពុងប្រឈមមុខដាក់គ្នាក្នុងដំណាក់កាលដ៏គួរឱ្យស្រួចស្រាល់។ ភាពតានតឹងរវាងម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី ដែលទើបតែចែកផ្លូវគ្នា។ ឥណ្ឌូនេស៊ីបានឆ្លងកាត់រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមនៅឆ្នាំ១៩៦៥។ ហ្វីលីពិនកំពុងទាមទារតំបន់ភាគខាងកើតនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ភាពតានតឹងផ្សេងៗតាមតំបន់ព្រំដែនរវាងម៉ាឡេស៊ី និងថៃ និងរវាងឥណ្ឌូនេស៊ី និងហ្វីលីពីន។
ទោះជាអាស៊ានមិនបានជួបប្រទះនូវបញ្ហាដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ ក៏អ្នកវិភាគជាទូទៅ នៅតែបង្ហាញភាពទុទ្ទិដ្ឋិនិយមខ្លាំងដដែរ ចំពោះជោគវាសនាអាស៊ាន ព្រោះថា ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហាក់មិនមានធាតុផ្សំជាមូលដ្ឋាននៃសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់នោះទេ។
ប្រយោគដ៏ល្បីល្បាញរបស់សាស្រ្ដចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យ Harvard លោក Samuel Hungtington បានកត់ត្រាថា “ការប៉ះទង្គិចនៃអារិយធម៌ ឬជាភាសាបារាំង le Choc des Civilisations” ក្នុងតំបន់មួយនេះ មានទំហំធំធេងណាស់។ គ្មានតំបន់ណាលើភពផែនដីនេះ ដែលមានភាពចម្រុះ ដូចតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នោះទេ។ ទិដ្ឋភាពដែលយើងរំពឹងថាចង់បង្កើតអាស៊ាន នៅពេលនោះ គឺវាមានន័យថា យើងសង្ឃឹមចង់បាន អាស៊ានដែលស្លាប់ទាំងមិនទាន់បង្កើតតែម្ដង។
នៅលើផែនដីនេះ អរិយធម៌ធំៗរស់នៅ ដាច់ដោយឡែកនៅទីតាំងភូមិសាស្ដ្រខុសៗគ្នា។ គ្រិស្តសាសនានៅ អឺរ៉ុប និងអាមេរិក។ ខុងជឺនៅចិន និងអាស៊ីបូព៌ា។ អ៊ីស្លាមនៅម៉ារុក ដល់ឥណ្ឌូនេស៊ី។ ហិន្ឌូ នៅឥណ្ឌា។ ពុទ្ធសាសនានៅស្រីលង្កាដល់ចិន កូរ៉េ និងជប៉ុន។ ផ្ទុយទៅវិញ អាស៊ានជាតំបន់ប្រមូលផ្តុំអារិយធម៌ទាំងអស់នេះ។ វប្បធម៌ សាសនា ភាសា និងភាពចម្រុះពូជសាសន៍របស់អាស៊ាន មាន ២៤០លាននាក់ជាមូស្លីម ១៣០លាននាក់ជាគ្រិស្ដសាសនិក ១៤០លាននាក់ជាពុទ្ធសាសនិក ៧លាននាក់ជាហិន្ឌូ។ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ដបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ភាពខុសគ្នាទាំងនេះនឹងតាក់តែងវាសនាមិនអាចរួមគ្នាបាន ហើយប្រជាជាតិនីមួយៗនឹងប្រកាន់វាសនាផ្ទាល់ខ្លួន និយាយភាសានយោបាយរៀងខ្លួន ដែលគ្មានថ្ងៃអាចយល់គ្នាបាន។
យ៉ាងណាមិញ ទោះជាត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាសព្វគ្រប់បែបយ៉ាង អាស៊ានមិនស្លាប់ អាស៊ានអាចរស់បាន និងបន្តជោគជ័យមកដល់ថ្ងៃនេះ។ អាស៊ានបាននិងកំពុងក្លាយជាអង្គការតំបន់មួយដ៏សំខាន់សម្រាប់សន្តិភាព វឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ដែលពិភពលោកមិនអាចមើលរលងបាន។ ម៉្យាង ព្រោះដោយ អាស៊ានជាតំបន់នៃដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ច និងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ពិភពលោក។ ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនៃប្រទេសនីមួយៗបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងអស្ចារ្យ។ វៀតណាមពី ៥០ភាគរយ មកត្រឹម៣ភាគរយ ក្នុង៣០ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ២០៣០ សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននឹងក្លាយជាសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតទី៤ ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណ ១០ពាន់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលវានឹងជួយលើកស្ទួយ កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ របស់ពិភពលោក។ ម៉្យាងវិញទៀត ព្រោះអាស៊ានក៏បាននិងកំពុងក្លាយជាតំបន់នៃការចរចារលើបញ្ហាសាកលចម្បងៗ។ ជាឧទាហរណ៍ ជំនួបដែលគ្មានអ្នកនឹងស្មានដល់រវាងលោកដូណាល់ ត្រាំ និងលោកគីម ជុងអ៊ុន នៅខែឧសភា ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី។
ឧបសគ្គនិងការប្រឈមសម្រាប់អនាគត
ទោះជាយ៉ាងណា មានឧបសគ្គយ៉ាងច្រើនដែលនឹងតែងតែរារាំងដល់ សមាហរណកម្មនយោបាយណាមួយកាន់តែជ្រៅ។ ជាឧទាហរណ៍ ការជាប់កាំង ឬការវិវត្តរ៍យ៉ាងយឺត នៃសហគមសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន (la Communauté Économique de l'ASEAN) ដែលបានដាក់ចេញនៅចុងឆ្នាំ២០១៥។ ឧបសគ្គទាំងនោះត្រូវបានកត់ត្រាប្រកបដោយហេតុផល ជាពិសេសដោយសារពត៌មានរបស់បស្ចិមលោក។ ជាឧទាហរណ៍ ការចេញផ្សាយរបស់ទស្សនវដ្តី The Economist ក្នុងឆ្នាំ២០១៦ បង្ហាញថា៖ “សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អាស៊ានហាក់មើលទៅសម្បើមណាស់ ដូចក្នុងពិធីបុណ្យណូអែលអញ្ជឹង តែធាតុពិតវាស្ថិតក្នុងភាពធម្មតាសោះ។ អាស៊ានមិនមានយន្តការដើម្បីដាក់កំហិតឱ្យសមាជិកគោរព កិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាណាមួយទេ។ ប្រព័ន្ធធនាគារក្នុងតំបន់ និងទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុនៅតែមិនអាចរួមបញ្ចូលគ្នាបាន។ ពន្ធលើពាណិជ្ជកម្មដែលមានចែងតែលើក្រដាសអាចនឹងរលាយបាត់ ប៉ុន្តែឧបសគ្គនៃការអនុវត្តនៅតែមានជាដរាប។ ប្រទេសសមាជិកនីមួយៗបន្តបង្កើតប្រព័ន្ធកម្មសិទ្ធិបញ្ញា និងគោលនយោបាយអន្តោប្រវេសន៍ រៀងៗខ្លួន។
បន្ថែមពីលើនេះ គំលាតនៃការអភិវឌ្ឍរវាងបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ានមានទំហំធំធេងណាស់។ ផ្អែកតាមធនាគារពិភពលោក ផលិតផលក្នុងស្រុកសម្រាប់មនុស្សម្នាក់នៃប្រជាពលរដ្ឋសិង្ហបុរីមានទំហំធំជាង ៣៧ដង ធៀបនឹងផលិតផលក្នុងស្រុកសម្រាប់មនុស្សម្នាក់គិតជាមធ្យមនៃប្រជាពលរដ្ឋរបស់ កម្ពុជា ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា និងវៀតណាម។ កត្តានេះបានធ្វើឱ្យអ្នកវិភាគខ្លះយល់ថា សមាហរណកម្មអាស៊ានផ្តល់ផលច្រើន ឱ្យតែប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំតែប៉ុណ្ណោះ ផ្ទុយទៅវិញក៏មានមតិខ្លះបង្ហាញយោបល់សុទិដ្ឋិនិយមវិញ ដោយលើកហេតុផលថា ប្រទេសដែលមានកម្រិតអភវិឌ្ឍតិចជាង នៅមានសក្ដានុពលច្រើនទៀត ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសរបស់ខ្លួន។
ប្រាកដណាស់សមាហរណកម្មអាស៊ានបានជួបឧបសគ្គជារឿយៗ។ យន្តការនយោបាយយ៉ាងច្រើន ត្រូវបានអ្នកដឹកនាំអាស៊ានពន្យាពេលអនុវត្ត តែទោះជាយ៉ាងណា ដំណើរនៃវិវត្តរ៍ជារួម ក្នុងរយៈពេលវែង ហាក់បន្តទៅមុខ។ យោងតាមអ្នកជំនាញខ្លះ ដំណើរវិវត្តន៍របស់អាស៊ានប្រៀបបាននឹងដំណើរបម្លាស់ទីរបស់សត្វក្ដាមអញ្ជឹង ពីរជំហានទៅមុខ មួយជំហានថយក្រោយ។ បើពិនិត្យក្នុងរយៈពេលខ្លី គេពិបាកឃើញថាមានការវិវត្តន៍អ្វីសំខាន់ណាស់។ ផ្ទុយទៅវិញ បើគេមើលក្នុងរយៈពេលវែង ការវិវត្តចម្បងៗតែងតែលេខរូបរាងឡើងពីមួយទសវត្សរ៍ ទៅមួយទសវត្សរ៍៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ