ហ្វីលីពីន៖ ឆ្នាំទីមួយពោរពេញដោយសាកសព នៃអាណត្តិរបស់លោក ឌុយទែរតេ
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:៤០
គិតមកត្រឹមដើមខែកក្កដានេះ លោក រ៉ូឌ្រីហ្គោ ឌុយទែរតេ ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន បានឡើងកាន់តំណែង បានមួយឆ្នាំហើយ។ មួយឆ្នាំមកនេះ កេរ្តិ៍ឈ្មោះលោកប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន បានល្បីសុះសាយពេញពិភពលោក ដោយសារតែលោក មានសម្តីបែបគ្រោតគ្រាធ អសុរស មិនសមជាថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស។ ឆ្នាំទីមួយដំបូងនេះ លោកក៏បានធ្វើឲ្យរញ្ជួយហ្វីលីពីន តាមរយៈប្រតិបត្តិការតាមចាប់ និងសម្លាប់អ្នកសេពថ្នាំញៀន ឬក៏អ្នកពាក់ព័ន្ធនឹងការជួញដូរថ្នាំញៀន។ ហើយចុងក្រោយនេះ លោកប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន បានដាក់ច្បាប់អាជ្ញាសិក ដើម្បីបំបែកសំបុកក្រុមជីហាតអ៊ីស្លាម នៅភាគខាងត្បូង។ ថ្វីបើមួយឆ្នាំកន្លងមកនេះ មានមនុស្សរាប់ពាន់នាក់បានស្លាប់ តែលោកឌុយទែរតេ នៅតែមានប្រជាប្រិយភាព សម្រាប់ប្រជាជនហ្វីលីពីន ដដែល។
ល្បីខាងពូកែជេរ
ថ្ងៃ៣០មិថុនា លោក រ៉ូឌ្រីហ្គោ ឌុយទែរតេ ទើបបានបិទបញ្ចប់ឆ្នាំទីមួយ នៃអាណត្តិប្រធានាធិបតីរបស់លោក។ ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លោកឌុយទែរតេ គឺជាប្រធានាធិបតីមួយរូប ដែលសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ ឧស្សាហ៍ចុះផ្សាយបំផុត។ បន្ទាប់ពីបានជេរលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា លោកប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនរូបនេះ ក៏បានជេរសម្តេចប៉ាប ថា “កូនមីសំផឹង”។ មួយឆ្នាំមកនេះ គេតែងតែបានឮ សម្តីបែបជេរប្រមាថ មើលងាយស្ត្រី ពីសំណាក់លោក ឌុយទែរតេ។
លោក ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន ក៏បានធ្វើឲ្យគេភ្ញាល់ផ្អើលមួយទៀត គឺដោយសារការបត់ក្បាលផ្លាស់ប្តូរគោលជំហររបស់ហ្វីលីពីន ទាក់ទិនទៅនឹងជម្លោះ ក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ជាមួយនឹងពាក្យបញ្ជោះបន្សោក ដាក់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក លោកឌុយទែរតេ បានងាកទៅរកចិន សុខចិត្តចរចាធ្វើសម្បទានជាមួយចិន រឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ហ្វីលីពីនដែលធ្លាប់តែជាសម្ព័ន្ធមិត្តនឹងអាមេរិក ហើយតែងតែពឹងអន្តរាគមន៍របស់អាមេរិកនោះ គ្រានេះ ហាក់បានប្តូរចិត្ត ជ្រើសរើសមេកើយថ្មី ដែលជាមហាយក្សចិន។
គោរពសន្យា ថាសម្លាប់អ្នកសេព និងអ្នកលក់ថ្នាំញៀន
លោក ឌុយទែរតេ បានសន្យាថា លោកនឹងសម្លាប់អ្នកញៀនថ្នាំ និងអ្នកជួញដូរថ្នាំញៀនទាំងអស់ចោល ដើម្បីបោសសំអាតគ្រឿងញៀន ឲ្យអស់ពីសង្គមហ្វីលីពីន ក្នុងរយៈពេល៦ខែ។ បើយើងក្រឡេកមកមើលតួលេខមួយឆ្នាំកន្លងមកនេះ គឺលោកឌុយទែរតេ ពិតជាបានគោរពពាក្យសន្យាមែន ព្រោះប្រតិបត្តិការបោសសម្អាតគ្រឿងញៀន បានសម្លាប់មនុស្សជាច្រើនពាន់នាក់។
យោងតាមតួលេខផ្លូវការ នគរបាលហ្វីលីពីន បានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ៣១៧១នាក់ ដែលអាជ្ញាធរអះអាងថា សុទ្ធតែជាអ្នកជួញដូរថ្នាំញៀន និងអ្នកសេពថ្នាំញៀន។ បន្ថែមពីនេះ នៅមានឃាតកម្មចំនួន២០៩៨ករណីផ្សេងទៀត ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមបណ្តាញជួញដូរគ្រឿងញៀន។ ហើយក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំនេះដែរ មានករណីឃាតកម្ម៨២០០ករណីផ្សេងទៀត ដោយពុំដឹងមូលហេតុពិតប្រាកដ។
ចំនួនជនរងគ្រោះ ក្នុងប្រតិបត្តិការបង្រ្កាបយ៉ាងសាហាវ រហូតដល់ទៅជាង៣ពាន់នាក់ ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំនេះ បានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលលោកឌុយទែរតេ រងនូវការរិះគន់ជាខ្លាំង។ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសហគមអន្តរជាតិ បានថ្កោលទោសលោកឌុយទែរតេ ដែលបានបើកដៃ ឲ្យនគរបាលហ្វីលីពីន សម្លាប់មនុស្សស្រស់ៗ ក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់។
ជាការពិត ក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះ ទាំងជាង៣០០០នាក់ ដែលត្រូវបាននគរបាលហ្វីលីពីន បាញ់សម្លាប់ គឺសុទ្ធសឹងតែជាប្រជាជនក្រីក្រ រស់នៅក្នុងតំបន់អាណាធិបតេយ្យក្នុងក្រុងម៉ានីល។ ពួកគេ មួយផ្នែក ត្រូវគេសង្ស័យថាជាអ្នកលក់រាយ ចែកចាយថ្នាំញៀន នៅតាមតំបន់ ហើយមួយផ្នែកទៀត គឺជាអ្នកសេពថ្នាំញៀន។ ការសម្លាប់មនុស្សកាត់ទោសមនុស្ស ដោយមិនបានឆ្លងកាត់ការស៊ើបអង្កេត ជុំនុំជំរះបែបនេះ គឺជារឿងមួយអយុត្តិធម៌ខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ជនរងគ្រោះ។
ជាងនេះទៅទៀត យើងដឹងច្បាស់ថា មេជួញដូរថ្នាំញៀនធំៗ គ្មាននរណាហ៊ានប៉ះពាល់ឡើយ។ នគរបាលហ្វីលីពីន ត្រូវបានគេដឹងយ៉ាងច្បាស់ ថាបានបិទភ្នែកស៊ីសំណូក រកស៊ីជាមួយអ្នកជួញដូរថ្នាំញៀន។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ឆ្លៀតឱកាសចលាចល ចុងក្រោយនេះ នគរបាលនិងបក្សពួក បានចាប់បង្ខំឲ្យក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះបង់ប្រាក់ ជាថ្នូរនឹងការដោះលែង ពុំនោះទេ គេសម្លាប់ចោល។ យ៉ាងណាមិញ សូម្បីលោកឌុយទែរតេខ្លួនឯង ក៏ធ្លាប់បានទទួលស្គាល់ដែរថា នគរបាលហ្វីលីពីន ពុកឡើងរលួយ។
ស្លាប់តែមនុស្ស តែចរាចរណ៍ថ្នាំញៀននៅតែរស់ដដែល
សន្យាថាសម្លាប់ លោកឌុយទែរតេ ពិតជាសម្លាប់មែន។ តែសួរថា វាបានធ្វើឲ្យការជួញដូរគ្រឿងញៀនចុះអន់ថយឬទេ? លោក Cesar Gaviria អតីតប្រធានាធិបតីកូឡុំប៊ី បាននិយាយនៅក្នុងកាសែតNew York Time ថា “គេមិនអាចប្រយុទ្ធយកឈ្នះនឹងគ្រឿងញៀន តាមរយៈការសម្លាប់អ្នកញៀនថ្នាំ និងអ្នកជួញដូរតូចតាចនោះទេ!”។ លោកបន្តថា លោកសង្ឃឹមថា លោកប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន នឹងមិនធ្វើរឿងអកុសលដោយយល់ច្រឡំបែបនេះទេ។ ឆ្លើយតបនឹងសម្តីនេះ លោក ឌុយទែរតេ បានចាត់ទុកលោកអតីប្រធានាធិបតី កូឡុំប៊ីថាជាមនុស្សភ្លីភ្លើ។
បុរសម្នាក់ ជាអ្នកញៀនថ្នាំគ្រាប់ ប្រភេទ មេតំហ្វេតាមីន បានឆ្លើយប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានបារាំងថា រាល់ថ្ងៃនេះ គាត់អាចរកទិញថ្នាំញៀនបានស្រួលដូចមុនដដែល។ បុរសម្នាក់នេះបន្តថា តម្លៃថ្នាំ គ្រាន់តែបានឡើងថ្លៃបន្តិច រយៈពេល៣ខែ ក្រោយពីនគរបាល ចាប់ផ្តើមចេញប្រតិបត្តិការបាញ់សម្លាប់។ ក៏ប៉ុន្តែ ចាប់ពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦មក ថ្នាំមេតំហ្វេតាមីន បានហូរចូលមកពេញទីផ្សារវិញដដែល។ បុរសម្នាក់នេះលើកឡើងថា ទោះនគរបាលសម្លាប់ឬមិនសម្លាប់ ក៏មិនអាចឃាត់អ្នកញៀនថ្នាំ មិនឲ្យស្វែងរកទិញថ្នាំបានដែរ។ ជាងនេះទៅទៀត មេជួញដូរធំៗ និងអ្នកផលិតថ្នាំ នៅតែធ្វើកម្មភាពដដែល។
ប្រជាជនហ្វីលីពីន ៧៥% ពេញចិត្តលោកឌុយទែរតេ
តែទោះជាបញ្ហាចំរូងចំរាសយ៉ាងនេះក្តី លោកឌុយទែរតេ នៅតែមានប្រជាប្រិយភាពខ្ពស់ដដែល សម្រាប់ប្រជាជនហ្វីលីពីនទូទៅ។ យោងតាមការធ្វើស្ថិតិ នៅរវាងខែមិនា ប្រជាជនហ្វីលីពីនប្រមាណ៧៥% បានឆ្លើយថា ពេញចិត្តនឹងការដឹកនាំរបស់លោកឌុយទែរតេ។ លោក Ricardo Abad ប្រធានការិយាល័យសិក្សាផ្នែកសង្គមវិជ្ជា នៅសកលវិទ្យាល័យAteneo ក្រុងម៉ានីល បានពន្យល់ថា ប្រជាជនហ្វីលីពីនភាគច្រើន ឆ្លើយបែបនេះ ដោយសារគេពេញចិត្តបុគ្គលនេះ ជាជាងការដែលគេគាំទ្រចំណាត់ការរបស់លោកឌុយទែរតេ។
ដោយឡែកលោក Edmund Tayao សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសកលវិទ្យាល័យ Santo Tomas បានពន្យល់ថា ហេតុដែលលោកឌុយទែរតេ មានប្រជាប្រិយភាពខ្ពស់ គឺដោយសារលោកម្នាក់នេះ ជាមនុស្សថ្មី មាននិន្នាកាថ្មីប្លែក ខុសពីមនុស្សមុនៗ ដែលត្រូវប្រជាជនស្គាល់ថាគឺជាបក្សពួកតែមួយ ផ្លាស់ប្តូរគ្នាកាន់អំណាច។ ប្រជាជនហ្វីលីពីន ចូលចិត្តថ្នាក់ដឹកនាំថ្មី ដែលហ៊ានថាហ៊ានធ្វើ និយាយឆៅៗ ព្រោះពួកគេគិតថា ប្រហែលជាអាចដោះស្រាយបញ្ហាបាន មិនដូចអ្នកដឹកនាំមុនៗ ដែលបានតែនិយាយចោល។
ប្រជាប្រិយភាពនេះ បានកើនឡើងមួយកំរិតទៀត បន្ទាប់ពីលោកឌុយទែរតេ បានប្រកាសប្រើច្បាប់អាជ្ញាសិក ដើម្បីបោសសំអាតជង្រុកក្រុមជីហាតអង្គការរដ្ឋអ៊ីស្លាម នៅភាគខាងត្បូងហ្វីលីពីន ក្នុងប្រជុំកោះម៉ាន់ដាណាវ។ ប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធ ដែលបានចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី ២៣ ឧសភា មក បានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណជាង៤០០នាក់។ តែយ៉ាងណា តំបន់ម៉ាន់ដាណាវ និងជាពិសេស ក្រុងម៉ារ៉ាវី នៅតែស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់ក្រុមជីហាតអ៊ីស្លាមដដែល ហើយជ័យជំនះ របស់អាជ្ញាធរហ្វីលីពីន ហាក់នៅឆ្ងាយនៅឡើយ។
នឹងបាត់ការគាំទ្រពីសភា បើគ្មានលទ្ធផលជាក់ស្តែង!
ជាការពិត លោកឌុយទែរតេ កំពុងតែសោយសុខ នៅលើគំនរសម្លេងភាគច្រើន ក្នុងសភាជាន់ទាបហ្វីលីពីន។ ក្នុងចំណោមអាសន្នៈទាំងអស់ ២៩៦ មានតែ៧អាសន្នៈប៉ុណ្ណោះ ដែលជាសម្លេងប្រឆាំងនឹងលោក។ សម្រាប់អ្នកនយោបាយហ្វីលីពីន ថ្វីបើលោកឌុយទែរតេ មានសម្តីបាតផ្សារ ចរិកក្អេងក្អាង ឆេវឆាវ តែក្នុងពេលនេះ គឺលោកឌុយទែរតេ កំពុងធ្វើឲ្យប្រជាជាតិហ្វីលីពីន បានរក្សាឯកភាពជាតិ តាមរយៈប្រតិបត្តិការបង្រ្កាបគ្រឿងញៀន និងប្រតិបត្តិការបោសសំអាតក្រុមជីហាតអ៊ីស្លាម។
លោក Edcel Lagman ប្រធានក្រុមតំណាងរាស្ត្រប្រឆាំងម្នាក់ ដ៏សំខាន់ បាននិយាយថា បើទោះបីជាសភាទាំងមូលនៅពីក្រោយលោក ឌុយទែរតេ ក្នុងពេលនេះមែនពិត តែទៅថ្ងៃមុខ សម្លេងភាគច្រើនក្នុងសភា នេះនឹងរលាយបែកខ្ញែក បើសិនជារដ្ឋាភិបាលលោកឌុយទែរតេ មិនបានធ្វើអ្វី ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរជាក់ស្តែងទេនោះ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ