អាញ់ស្តាញ់ភៀសខ្លួនពីអាល្លឺម៉ង់ទៅជ្រកកោននៅអាមេរិក
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:៣៧
នៅក្នុងនាទីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោករបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមបន្តរៀបរាប់ពីប្រវត្តិរបស់អ្នកប្រាជ្ញ អាល់ប៊ែរត៍ អាញ់ស្តាញ់ ជាបន្តទៀត ដោយសូមលើកឡើងពីការភៀសខ្លួនចេញពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើជនជាតិជ្វីហ្វនៅអាល្លឺម៉ង់ ទៅជ្រកកោននៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
នៅឆ្នាំ១៩២២ លោក វ៉លទែរ រ៉ាតឹនណាវ (Walther Rathenau) រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាល្លឺម៉ង់ ដែលជាជនជាតិជ្វីហ្វ និងជាមិត្តភក្តិដ៏ជិតស្និទ្ធិរបស់អាញ់ស្តាញ់ ត្រូវបានពួកជាតិនិយមអាល្លឺម៉ង់ធ្វើឃាត ហើយអាញ់ស្តាញ់ក៏មានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីដែលគេតាមសម្លាប់។ ទោះបីជាត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនបែបនេះក៏ដោយ អាញ់ស្តាញ់នៅតែបន្តការងារនៅប៊ែរឡាំងតទៅទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក បរិយាកាសដ៏សែនអាប់អួរនៅអាល្លឺម៉ង់ក៏បានជំរុញឲ្យអាញ់ស្តាញ់សម្រេចចាកចេញពីអាល្លឺម៉ង់ ទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅបរទេស ហើយនេះ គឺជាលើកទី១ និងជាលើកចុងក្រោយ ដែលលោកធ្វើដំណើរទៅកាន់តំបន់អាស៊ី និងដើមបូព៌ា។
នៅក្នុងអំឡុងពេលកំពុងធ្វើដំណើរទៅកាន់តំបន់អាស៊ីនៅចុងឆ្នាំ១៩២២នេះហើយ ដែលអាញ់ស្តាញ់បានទទួលដំណឹងថា លោកត្រូវបានគណៈកម្មការណូបែលសម្រេចប្រគល់រង្វាន់ណូបែលខាងរូបវិទ្យាដល់លោក។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែពេលនោះជាសម័យកាលមិនទាន់មានយន្តហោះ ហើយការធ្វើដំណើរតាមកប៉ាល់ឆ្លងទ្វីបត្រូវចំណាយពេលរាប់ខែ អាញ់ស្តាញ់មិនអាចត្រឡប់ទៅទទួលរង្វាន់ណូបែលនេះបាន ទើបគណៈកម្មការណូបែលសម្រេចលើកពេលប្រគល់រង្វាន់ណូបែលទៅឲ្យអាញ់ស្តាញ់ នៅឆ្នាំបន្ទាប់។ ចំណែកអាញ់ស្តាញ់ ក៏បន្តដំណើរទៅកាន់តំបន់អាស៊ីជាធម្មតា។
នៅក្នុងដំណើររយៈពេលប្រមាណជា ៦ខែនោះ អាញ់ស្តាញ់ និងអ៊ែលសា ជាភរិយា បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសសិង្ហបុរី ស្រីលង្កា និងជាពិសេស ទៅកាន់ប្រទេសជប៉ុន ដែលអាញ់ស្តាញ់ត្រូវបានគេទទួលស្វាគមន៍ប្រៀបបាននឹងប្រមុខរដ្ឋនៃប្រទេសមួយ។ អាញ់ស្តាញ់ត្រូវបានអធិរាជជប៉ុនទទួលឲ្យចូលគាល់នៅព្រះបរមរាជវាំង ក្រោមការទទួលអបអរពីសំណាក់ប្រជាជនជប៉ុនរាប់ពាន់នាក់។
អាញ់ស្តាញ់វិញក៏បានដក់ចិត្តស្រឡាញ់ និងគោរពជនជាតិជប៉ុនយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។ នៅក្នុងលិខិតដែលសរសេរទៅកាន់កូនប្រុស អាញ់ស្តាញ់បានរៀបរាប់ថា ក្នុងចំណោមបណ្តាជនដែលលោកបានជួប លោកចូលចិត្តជនជាតិជប៉ុនច្រើនជាងគេ ដោយសារតែពួកគេជាមនុស្សឆ្លាតវៃ មិនក្រអឺតក្រទម គួរឲ្យគោរព ហើយជាមនុស្សពូកែខាងផ្នែកសិល្បៈ។
នៅក្នុងប្រទេសជប៉ុន ក្រៅតែពីជំនួបជាមួយអធិរាជ អាញ់ស្តាញ់បានធ្វើដំណើរពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ ដើម្បីធ្វើបាឋកថា ស្តីពីទ្រឹស្តីរបស់លោក ដោយក្នុងបាឋកថានីមួយៗ មានអ្នកចូលស្តាប់រហូតដល់ទៅរាប់ម៉ឺននាក់។ នៅក្នុងដំណើរតាមរថភ្លើងពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយនេះ អាញ់ស្តាញ់ក៏បានឆ្លងកាត់តាមទីក្រុងហ៊ីរ៉ូស្ហ៊ីម៉ាផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលនោះ អាញ់ស្តាញ់ប្រាកដជាមិនអាចនឹកស្រមៃបានទេថា នៅថ្ងៃមួយទីក្រុងមួយនេះនឹងត្រូវកម្ទេចស្ទើរក្លាយជាផេះផង់ ដោយសារតែគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ ដែលគេផលិតឡើង ទៅតាមការផ្តួចផ្តើមគំនិតរបស់លោក។
នៅក្នុងដំណើរចេញពីអាស៊ី ត្រឡប់ទៅកាន់អាល្លឺម៉ង់វិញ អាញ់ស្តាញ់ដែលជាជនជាតិជ្វីហ្វបានឆ្លៀតឆៀងចូលទៅកាន់ទឹកដីប៉ាឡេស្ទីន ដែលនៅពេលនោះ កំពុងស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលអង់គ្លេស ហើយមិនទាន់មានការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលនៅឡើយ។ នៅប៉ាឡេស្ទីននោះ ក៏ដូចជា នៅជប៉ុនដែរ អាញ់ស្តាញ់ត្រូវបានទទួលស្វាគមន៍ដូចប្រមុខរដ្ឋ។ តាមការពិត ប្រមាណជា ៣០ឆ្នាំក្រោយមកទៀត គឺនៅឆ្នាំ១៩៥២ ក្រោយពីរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានបង្កើតឡើងរួចហើយនោះ អាញ់ស្តាញ់ត្រូវបានគេស្នើសុំឲ្យមកកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៃរដ្ឋដែលទើបនឹងបង្កើតថ្មីនេះ ក៏ប៉ុន្តែ អាញ់ស្តាញ់បានបដិសេធ។
នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩២៣ ក្រោយពីបានធ្វើដំណើរទៅបរទេសអស់រយៈពេល ៦ខែ អាញ់ស្តាញ់បានវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់វិញ។ អាញ់ស្តាញ់បានទទួលរង្វាន់ណូបែលដែលលោកប៉ងប្រាថ្នាតាំងពីរាប់ឆ្នាំមកហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការគំរាមកំហែងដល់សុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោក ក៏ដូចជា ចំពោះជនជាតិជ្វីហ្វផ្សេងទៀត នៅតែកើតមាន ហើយកើតមានកាន់តែខ្លាំង នៅក្នុងអំឡុងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៣០ នៅពេលដែលហ៊ីត្លែរ និងគណបក្សណាស៊ីជិតឡើងកាន់អំណាច។
នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៣២ អាញ់ស្តាញ់បានចាកចេញពីអាល្លឺម៉ង់សាជាថ្មី ក្នុងដំណើរទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក តាមការអញ្ជើញឲ្យទៅបង្រៀននៅតាមសកលវិទ្យាល័យនៅទីនោះ ហើយនៅពេលនោះ អាញ់ស្តាញ់មិនទាន់ដឹងនៅឡើយទេថា វាជាដំណើរចាកចេញពីអាល្លឺម៉ង់ដែលគ្មានថ្ងៃវិលត្រឡប់មកវិញ។
នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៣៣ នៅពេលដែលអាញ់ស្តាញ់កំពុងស្ថិតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក អាដុលហ្វ ហ៊ីត្លែរ បានឡើងកាន់អំណាចនៅអាល្លឺម៉ង់ ហើយប៉ុន្មានខែក្រោយមក សកម្មជនណាស៊ីក៏ចាប់ផ្តើមបើកយុទ្ធនាការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើជនជាតិជ្វីហ្វអាល្លឺម៉ង់។ ផ្ទះរបស់អាញ់ស្តាញ់នៅប៊ែរឡាំងក៏ត្រូវបានពួកគេចូលលុកលុយជាច្រើនលើកផងដែរ ក៏ប៉ុន្តែ ពីដំបូងឡើយ អាញ់ស្តាញ់មិនបានដឹងនៅឡើយទេ អំពីហេតុការណ៍នេះ។
នៅខែមីនា បេសកកម្មនៅអាមេរិកត្រូវបញ្ចប់ អាញ់ស្តាញ់បានធ្វើដំណើរតាមកប៉ាល់ត្រឡប់ទៅអឺរ៉ុបវិញ ហើយនៅពេលនោះ អាញ់ស្តាញ់មិនប្រាកដថានឹងអាចវិលចូលក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់វិញឬអត់នោះទេ។ ដំណើរតាមកប៉ាល់របស់អាញ់ស្តាញ់ត្រូវឆ្លងកាត់តាមប៊ែលហ្ស៊ិក ហើយអាញ់ស្តាញ់គិតថា ចាំពេលទៅដល់ប៊ែលហ្ស៊ិក ទើបសម្រេចចិត្តថា តើនឹងត្រូវបន្តដំណើរទៅទិសណាជាបន្តទៀត។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលកំពុងធ្វើដំណើរលើកប៉ាល់ អាញ់ស្តាញ់បានទទួលដំណឹងថា ផ្ទះរបស់លោកនៅអាល្លឺម៉ង់ ទាំងផ្ទះនៅប៊ែរឡាំង និងផ្ទះមួយទៀតនៅក្រៅក្រុងប៊ែរឡាំងដែលប្រើសម្រាប់ស្នាក់នៅពេលវិស្សមកាល សុទ្ធតែត្រូវពួកណាស៊ីចូលលុកលុយ។ នៅពេលនោះហើយ ដែលអាញ់ស្តាញ់កំណត់ច្បាស់ក្នុងចិត្តថា លោកមិនអាចវិលត្រឡប់ចូលក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់វិញបាននោះទេ។
នៅពេលទៅដល់ប៊ែលហ្ស៊ិក នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមីនា គ្រាន់តែចុះពីកប៉ាល់ភ្លាម អាញ់ស្តាញ់ធ្វើដំណើរទៅកាន់ស្ថានអគ្គកុងស៊ុលអាល្លឺម៉ង់ប្រចាំប្រទេសប៊ែលហ្ស៊ិក ដើម្បីប្រគល់លិខិតឆ្លងដែន និងប្រកាសបោះបង់ចោលសញ្ជាតិអាល្លឺម៉ង់សាជាថ្មីម្តងទៀត បន្ទាប់ពីបានបោះបង់ចោលម្តងរួចមកហើយ កាលពីពេលរៀននៅប្រទេសស្វីស។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នា អាញ់ស្តាញ់បានផ្ញើលិខិតទៅប៊ែរឡាំង ដើម្បីប្រកាសលាលែងពីតំណែងជាសាស្រ្តាចារ្យ និងតំណែងជានាយកវិទ្យាស្ថានរូបវិទ្យា។ តាមការពិត បើទោះបីជាអាញ់ស្តាញ់មិនលាលែង ក៏អាញ់ស្តាញ់ត្រូវគេដកតំណែងនេះដែរ ពីព្រោះថា មិនដល់មួយខែក្រោយមកផង ហ៊ីត្លែរបានដាក់ចេញនូវនយោបាយថ្មី ដោយហាមឃាត់រាល់ជនជាតិអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់ ដែលមានឈាមជ័រជាជនជាតិជ្វីហ្វ មិនឲ្យកាន់មុខតំណែងផ្លូវការអ្វីទាំងអស់នៅអាល្លឺម៉ង់។ នយោបាយបែបនេះបានជំរុញឲ្យអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តអាល្លឺម៉ង់រាប់សិបនាក់ ក្នុងនោះ រួមមានទាំងជ័យលាភីណូបែល ១៤នាក់ផង ត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស ហើយនេះ គឺជាកត្តាដ៏ចម្បងមួយ ដែលក្រោយមក បានធ្វើឲ្យអាល្លឺម៉ង់ណាស៊ីមានការអភិវឌ្ឍខាងបច្ចេកវិទ្យាយោធាយឺតជាងអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្ត។
និយាយពីអាញ់ស្តាញ់វិញ ក្រោយពីបានបោះបង់ចោលសញ្ជាតិអាល្លឺម៉ង់ហើយ អាញ់ស្តាញ់ ដែលមិនទាន់មានទិសដៅក្នុងជីវិតច្បាស់លាស់ ក៏បានសម្រេចស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសប៊ែលហ្ស៊ិកជាបណ្តោះអាសន្ន។ ក៏ប៉ុន្តែ សុវត្ថិភាពរបស់អាញ់ស្តាញ់នៅប៊ែលហ្ស៊ិកក៏ចាប់ផ្តើមមានបញ្ហា នៅក្រោយពីមានដំណឹងពីអាល្លឺម៉ង់ថា ពួកណាស៊ីប្រកាសផ្តល់រង្វាន់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដល់អ្នកណាដែលធ្វើឃាតអាញ់ស្តាញ់បាន។
នៅពេលនោះ មានសកលវិទ្យាល័យនៅតាមប្រទេសជាច្រើនបានអញ្ជើញអាញ់ស្តាញ់ឲ្យទៅធ្វើជាសាស្រ្តាចារ្យ ជាពិសេស គឺសហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្តាប្រទេសនៅអឺរ៉ុប រួមមានទាំង បារាំង និងអង់គ្លេសផង។ ក៏ប៉ុន្តែ អាញ់ស្តាញ់សម្រេចចិត្តជ្រើសរើសយកសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលលោកត្រូវបានគេផ្តល់មុខងារជាសាស្រ្តាចារ្យ និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងវិទ្យាសាស្រ្ត នៅឯសកលវិទ្យាល័យដ៏ល្បីល្បាញមួយ គឺសកលវិទ្យាល័យព្រីនស្តុន (Princeton)។ អាញ់ស្តាញ់ក៏បានវិលត្រឡប់ទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកសាជាថ្មីម្តងទៀត ដោយម្តងនេះ ក្នុងឋានៈជាជនភៀសខ្លួន ហើយអាញ់ស្តាញ់បានទទួលសញ្ជាតិអាមេរិក នៅឆ្នាំ១៩៤០៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ