នៅក្នុងនាទីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោករបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមបន្តរៀបរាប់ពីប្រវត្តិរបស់អ្នកប្រាជ្ញ អាល់ប៊ែរត៍ អាញ់ស្តាញ់ ជាបន្តទៀត ដោយសូមលើកឡើងពីដំណើរជីវិតចុងក្រោយរបស់លោក។
នៅឆ្នាំ១៩៤៥ ក្រោយពីអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរទៅលើទីក្រុងហ៊ីរ៉ូស្ហ៊ីម៉ា និងណាកាសាគី កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់អាញ់ស្តាញ់ត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាជាបិតានៃអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ម្យ៉ាង ដោយសារតែលោកជាអ្នកបង្កើតទ្រឹស្តី ស្តីពីទំនាក់ទំនង រវាងម៉ាស់ និងថាមពល (គឺរូបមន្តដ៏ល្បីល្បាញ (E=mc²) និងសំខាន់ជាងនេះទៅទៀត ដោយសារតែលោកជាអ្នកដែលបានសរសេរលិខិតជំរុញឲ្យប្រធានាធិបតីអាមេរិក (Franklin Roosevelt) បង្កើតកម្មវិធីផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ កាលពីឆ្នាំ១៩៣៩។
អាញ់ស្តាញ់វិញចាប់មានវិប្បដិសារី ដោយមើលឃើញពីសោកនាដកម្ម ដែលបង្កឡើងដោយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទៅលើប្រជាជនជប៉ុន ហើយជាពិសេស វាគឺជាសោកនាដកម្ម ដែលលោកយល់ថា គឺជារឿងដែលមិនចាំបាច់ទាល់តែសោះ។ សម្រាប់អាញ់ស្តាញ់ ការណ៍ដែលលោកជំរុញឲ្យអាមេរិកផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ គឺដោយសារតែលោកបារម្ភខ្លាចអាល្លឺម៉ង់ផលិតអាវុធប្រល័យលោកនេះបានមុន ហើយហ៊ីត្លែរនឹងក្លាយជាអ្នកត្រួតត្រាពិភពលោក។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅមុនពេលដែលអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែកលើហ៊ីរ៉ូស្ហ៊ីម៉ា និងណាកាសាគី គ្រប់គ្នាសុទ្ធតែបានដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា អាល្លឺម៉ង់មិនបានជោគជ័យក្នុងការផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនោះទេ ហើយលើសពីនេះទៅទៀត អាល្លឺម៉ង់ក៏បានចុះចាញ់សង្រ្គាមរួចទៅហើយដែរ។
ប្រមាណជាមួយខែ ក្រោយពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅហ៊ីរ៉ូស្ហ៊ីម៉ា និងណាកាសាគី អាញ់ស្តាញ់រួមជាមួយអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តផ្សេងទៀត បានរួមគ្នាធ្វើការតស៊ូមតិទាមទារឲ្យបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាអន្តរជាតិ ដើម្បីគ្រប់គ្រងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយក្រោយមក ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនេះបានបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធជាគណៈកម្មាធិការមួយ ដែលមានអាញ់ស្តាញ់ជាប្រធាន។
សម្រាប់អាញ់ស្តាញ់ ការបង្កើតត្រឹមតែរចនាសម្ព័ន្ធអន្តរជាតិ ក្នុងទ្រង់ទ្រាយជាសមាគមនៃប្រជាជាតិ ដូចជាអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺមិនគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការគ្រប់គ្រងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ និងរក្សាសន្តិភាពនៅទូទាំងពិភពលោកបាននោះទេ។ គេចាំបាច់ត្រូវតែបង្កើតជារដ្ឋាភិបាលពិភពលោកមួយ ដែលមានអំណាចទៅលើប្រទេសជាសមាជិក ហើយមានកម្លាំងទ័ព និងជាពិសេស គឺជាអ្នកកាន់កាប់សព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ តស៊ូមតិរបស់គណៈកម្មាធិការអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនេះត្រូវទទួលបរាជ័យ ដោយសារតែគ្មានប្រទេសណាមួយសុខចិត្តបោះបង់អធិបតេយ្យភាព និងអំណាចទ័ពរបស់ខ្លួន ចំណែកឯប្រទេសមហាអំណាចក៏ចាប់ផ្តើមប្រឈមមុខដាក់គ្នាកាន់តែខ្លាំង នៅក្នុងសង្រ្គាមត្រជាក់ ហើយមកទល់នឹងពេលនោះ មិនមែនតែអាមេរិកមួយទេ ដែលផលិតបានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ សហភាពសូវៀត ហើយក្រោយមកទៀត បារាំង អង់គ្លេស និងចិន សុទ្ធតែមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែររៀងៗខ្លួន។
អាញ់ស្តាញ់នៅតែបន្តធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក៏ប៉ុន្តែ បន្តិចម្តងៗ វាបានក្លាយជាសកម្មភាពបន្ទាប់បន្សំតែប៉ុណ្ណោះ ដោយលោកងាកទៅផ្តោតលើការងារសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់លោកវិញ។
គិតត្រឹមពេលដែលសង្រ្គាមលោកលើកទី២ត្រូវបញ្ចប់ អាញ់ស្តាញ់បានចូលនិវត្តន៍ពីការងារជាសាស្រ្តាចារ្យនៅសកលវិទ្យាល័យព្រីនស្តុន (Princeton) ក៏ប៉ុន្តែ លោកនៅតែបន្តការងារសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងរូបវិទ្យាតទៅទៀត ដោយលោកមានគោលដៅចង់ស្វែងរកទ្រឹស្តីមួយ ដែលអាចពន្យល់ និងអនុវត្តចំពោះអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងទាំងអស់នៅក្នុងចក្រវាលយើងនេះ គឺចាប់តាំងពីបាតុភូត និងវត្ថុដ៏ធំធេង នៅក្នុងទីអវកាស រហូតទៅដល់សារធាតុដ៏តូចល្អិតជាងអាតូម និយាយជារួម គឺការភ្ជាប់គ្នា រវាងទ្រឹស្តី General Relativity និងរូបវិទ្យាកង់ទិក (Quantique/Quantum)។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលនោះ អាញ់ស្តាញ់មានវ័យកាន់តែចាស់ណាស់ទៅហើយ ចំណែកឯសុខភាពរបស់លោកក៏ត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាកាន់តែច្រើនដែរ។ អាញ់ស្តាញ់បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺធ្ងន់ ហើយទទួលមរណភាព នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥៥ ក្នុងវ័យ ៧៦ឆ្នាំ។ អាញ់ស្តាញ់ទទួលមរណភាពនៅក្នុងដំណេក ហើយនៅក្បែរគ្រែរបស់លោក គេឃើញមានក្រដាស ១២សន្លឹក ពេញទៅដោយរូបមន្ត និងសមីកាគណិតវិទ្យា។ សមីកាអស់ទាំងនេះ នៅជាការព្រាងនៅឡើយ ដោយមិនចេញជាទ្រឹស្តីអ្វីពិតប្រាកដនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាយ៉ាងណា វាបង្ហាញថា រហូតដល់ដង្ហើមចុងក្រោយ អាញ់ស្តាញ់នៅតែខិតខំសិក្សាស្វែងរកទ្រឹស្តីចុងក្រោយរបស់លោក។
រហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ទ្រឹស្តីរួម ដែលអាចពន្យល់ និងអនុវត្តចំពោះអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងនៅលើចកក្រវាល ហើយដែលអាញ់ស្តាញ់បានខិតខំស្វែងរករហូតដល់នាទីចុងក្រោយនៃជីវិតចុងក្រោយរបស់លោកតែមិនបានសម្រេច នៅតែជាប្រធានបទដ៏សំខាន់មួយ នៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តជំនាន់ក្រោយ។
អាញ់ស្តាញ់បានទទួលមរណភាពទៅ ដោយបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍ឈ្មោះជាអ្នកប្រាជ្ញខាងរូបវិទ្យាដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុត នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី២០ និងស្ថិតក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញខាងវិទ្យាសាស្រ្តដ៏កំពូលៗ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្សជាតិ រួមជាមួយនឹងកាលីលេ និងញូតុន។
ជាការពិតណាស់ថា ទ្រឹស្តីរបស់អាញ់ស្តាញ់មិនសូវជាមានអ្នកស្គាល់ច្រើន ជាពិសេស បើប្រៀបធៀបទៅនឹងទ្រឹស្តីរបស់ញូតុន។ ម្យ៉ាង ដោយសារតែទ្រឹស្តីរបស់អាញ់ស្តាញ់មានលក្ខណៈស្មុគស្មាញពិបាកយល់ និងម្យ៉ាងទៀត ដោយសារតែទ្រឹស្តីអស់ទាំងនេះមិនសូវជាត្រូវបានគេយកមកអនុវត្តច្រើននៅក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ឬអាចសង្កេតឃើញជាទូទៅ នៅក្នុងបាតុភូតលើភពផែនដី។
ទោះជាយ៉ាងណា ទ្រឹស្តីរបស់អាញ់ស្តាញ់គឺជាបដិវត្តន៍ដ៏សំខាន់មួយ នៅក្នុងការយល់ឃើញរបស់មនុស្សជាតិ ទៅលើចក្រវាល ជាពិសេស វានាំមកនូវទស្សនទានថ្មី ដែលនាំឲ្យផ្លាស់ប្តូរដល់ការយល់ឃើញរបស់មនុស្សទៅលើកម្លាំងទំនាញ ទៅលើលំហ និងពេល ហើយទ្រឹស្តីនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ នៅក្នុងការរកឃើញនូវទ្រឹស្តីជាច្រើនផ្សេងទៀតទាក់ទងនឹងអវកាស។
ទាក់ទងនឹងការអនុវត្តន៍ក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃវិញ ការយល់ដឹងពីឥទ្ធិពលនៃកម្លាំងទំនាញទៅលើលំហពេលក៏ជាគន្លឹះដ៏សំខាន់មួយដែរ នៅក្នុងដំណើរការនៃប្រព័ន្ធកំណត់ទីតាំង (GPS) ពីព្រោះថា សុក្រឹតភាពនៃប្រព័ន្ធ GPS នេះ គឺវាអាស្រ័យទៅលើសុក្រឹតភាព រវាងម៉ោងនៅលើភពផែនដី និងម៉ោងនៅលើផ្កាយរណប។ យោងតាមទ្រឹស្តី Special និង Genral Relativity របស់អាញ់ស្តាញ់ ផ្កាយរណប GPS ដែលស្ថិតនៅកម្ពស់រាប់រយគីឡូម៉ែត្រពីភពផែនដី ត្រូវទទួលរងឥទ្ធិពលកម្លាំងទំនាញផែនដីតិចជាង ហើយម៉ោងនៅលើផ្កាយរណបទាំងនេះ ក៏ត្រូវដើរលឿនជាងម៉ោងនៅលើផែនដី។ គម្លាតរវាងម៉ោងទាំងពីរនេះថ្វីដ្បិតតែមានទំហំតូច (ត្រឹមតែប្រមាណជា ៤០ microseconds ក្នុងមួយថ្ងៃ) ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើគេមិនគិតបញ្ចូលទ្រឹស្តី Relativity របស់អាញ់ស្តាញ់នេះទេ សុក្រឹតភាពនៃប្រព័ន្ធ GPS អាចនឹងត្រូវប្រែប្រួលរហូតដល់ទៅរាប់គីឡូម៉ែត្រ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ