ទ្រឹស្តីរបស់យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ ស្តីពីចលនារបស់ភព
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ១០:២៦
នៅក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យរបស់យើងនេះ ភពទាំងអស់មានចលនាវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ នៅក្នុងទិសដៅបញ្ច្រាសនឹងទ្រនិចនាឡិកា ហើយយើងក៏ដឹងផងដែរថា ភពនីមួយៗមានចម្ងាយពីព្រះអាទិត្យ ទម្រង់គន្លង និងរយៈពេលមួយជុំព្រះអាទិត្យជាក់លាក់។ យើងអាចដឹងរឿងទាំងអស់នេះបាន តាមរយៈទ្រឹស្តីរបស់អ្នកប្រាជ្ញអាល្លឺម៉ង់ដ៏សំខាន់មួយរូប នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺ យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ (Johannes Kepler)។
យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ កើតនៅឆ្នាំ១៥៧១ គឺជាអ្នកប្រាជ្ញ នៅក្នុងជំនាន់ជាមួយគ្នានឹងអ្នកប្រាជ្ញដ៏ល្បីមួយរូបទៀតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺអ្នកប្រាជ្ញអ៊ីតាលី កាលីលេអូ កាលីលេ, ជាអ្នកប្រាជ្ញមួយជំនាន់ក្រោយនីកូឡា កូពែរនិក ហើយមួយជំនាន់មុនអ៊ីសាក់ ញូតុន។
កើតនៅក្នុងគ្រួសារក្រីក្រមួយ នៃត្រកូលអ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនានិកាយប្រូតេស្តង់ នៅក្នុងប្រទេសស្ថិតក្រោមអំណាចនៃវិហារកាតូលិក យ៉ូហាណេស កេព្ល័រ មានជំនឿយ៉ាងមាំទៅលើម៉ូដែលចក្រវាលរបស់នីកូឡា កូពែរនិក ហើយនៅក្នុងអំឡុងពេលធ្វើជាសាស្រ្តាចារ្យគណិតវិទ្យានៅសកលវិទ្យាល័យ កេព្ល័របានចេញផ្សាយអត្ថបទស្រាវជ្រាវ បង្ហាញជាសាធារណៈនូវជំហរការពារទ្រឹស្តីរបស់កូពែរនិក ដែលជាទ្រឹស្តីផ្ទុយទាំងស្រុងពីច្បាប់សាសនានៅក្នុងសម័យកាលនោះ ទាំងប្រូតេស្តង់ និងកាតូលិក។
៤ឆ្នាំក្រោយចេញផ្សាយអត្ថបទនេះ កេព្ល័រត្រូវបានគេបញ្ឈប់ពីការងារជាសាស្រ្តាចារ្យនៅសកលវិទ្យាល័យ ហើយដោយប្រឈមនឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់អាជ្ញាធរកាតូលិក កេព្ល័រក៏បានចេញពីស្រុកទៅកាន់ទីក្រុងប្រាក (Prague) ដើម្បីទៅធ្វើការជាមួយតារាវិទូដ៏ល្បីមួយរូប នៅក្នុងសម័យកាលនោះ គឺ ទីកូ ប្រាហេ (Tycho Brahe)។
នៅពេលដែលកេព្ល័រចាប់ផ្តើមមកធ្វើការដំបូង ទីកូ ប្រាហេ ឲ្យមើលតែទិន្នន័យមួយផ្នែកតូចតែប៉ុណ្ណោះ គឺទិន្នន័យទាក់ទងទៅនឹងគន្លងរបស់ភពអង្គារ ដែលគេសង្កេតឃើញជាទូទៅថា មានគន្លងចម្លែក មិនត្រូវទៅនឹងម៉ូដែលប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យរបស់ផ្តូលេមី ដែលយកផែនដីជាចំណុចកណ្តាលនៃចក្រវាល។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ១៦០១ ទីកូ ប្រាហេ បានទទួលមរណភាពដោយសារជំងឺ ហើយតំណែង រួមទាំងទិន្នន័យរបស់លោកផង ក៏ត្រូវបានគេប្រគល់ទៅឲ្យយ៉ូហាណេស កេព្ល័រ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងបន្ត។
តាមរយៈទិន្នន័យអស់ទាំងនេះហើយ ដែលយ៉ូហាណេស កេព្ល័រ បានបង្កើតទ្រឹស្តីចំនួន ៣ ទាក់ទងនឹងចលនារបស់ភព ដោយទ្រឹស្តីទី១ និងទី២ ត្រូវបានចុះផ្សាយ នៅឆ្នាំ១៦០៩ និងទ្រឹស្តីទី៣ ចុះផ្សាយ៣ឆ្នាំក្រោយមកទៀត គឺនៅឆ្នាំ១៦១២។
ទ្រឹស្តីទី១ (Kepler first law) កំណត់ថា ភពទាំងអស់មានគន្លងជុំវិញព្រះអាទិត្យ ក្នុងទម្រង់ជាអេលីប ដោយព្រះអាទិត្យមានទីតាំងនៅត្រង់កំណុំមួយ ក្នុងចំណោមកំណុំទាំងពីររបស់អេលីប។ នេះមានន័យថា ចម្ងាយរវាងភព និងព្រះអាទិត្យមិនមានតម្លៃថេរនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ នៅពេលដែលភពមានចលនាវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ ចម្ងាយរវាងភព និងព្រះអាទិត្យត្រូវប្រែប្រួលជាប់ជាប្រចាំ ទៅតាមគន្លងជាអេលីបរបស់ភព។
ទ្រឹស្តីទី២ (Kepler second law) កំណត់ថា ល្បឿនរបស់ភពជុំវិញព្រះអាទិត្យក៏មិនថេរជាប់ជានិច្ចនោះដែរ ដោយវាត្រូវប្រែប្រួលអាស្រ័យថា តើភពស្ថិតនៅក្បែរព្រះអាទិត្យ ឬឆ្ងាយពីព្រះអាទិត្យ។ ចំណុចដែលភពស្ថិតនៅចម្ងាយជិតបំផុតនឹងព្រះអាទិត្យ គេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា « Perihilion » ចំណែកឯចំណុចដែលភពស្ថិតនៅឆ្ងាយបំផុតពីព្រះអាទិត្យ គេឲ្យឈ្មោះថា « Aphelion »។ ដូច្នេះ យោងតាមទ្រឹស្តីទី២របស់កេព្ល័រ ភពមានចលនាវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យក្នុងល្បឿនលឿនបំផុត នៅត្រង់ចំណុច Perihilion ហើយល្បឿនយឺតបំផុតនៅត្រង់ចំណុច Aphelion។
ទ្រឹស្តីទី៣ (Kepler third law) កំណត់ថា រយៈពេលដែលភពមួយត្រូវធ្វើដំណើរបានពេញមួយជុំព្រះអាទិត្យ គឺអាចយូរ ឬឆាប់ អាស្រ័យទៅលើ ចម្ងាយរវាងភព និងព្រះអាទិត្យ។ មានន័យថា ភពដែលស្ថិតនៅកាន់តែឆ្ងាយពីព្រះអាទិត្យ ត្រូវចំណាយពេលកាន់តែយូរ ដើម្បីអាចធ្វើដំណើរបានមួយជុំព្រះអាទិត្យ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាជាក់ស្តែង គេសង្កេតឃើញថា ភពពុធ ដែលជាភពស្ថិតនៅក្បែរព្រះអាទិត្យជាងគេ អាចធ្វើដំណើរមួយជុំព្រះអាទិត្យ ក្នុងរយៈពេលតែ ៨៨ថ្ងៃ។ ផែនដីវិលមួយជុំក្នុងរយៈពេល ៣៦៥ថ្ងៃ។ ចំណែកភពសៅរ៍វិញ ត្រូវប្រើពេលរហូតដល់ទៅ ១០ ៧៥៩ថ្ងៃ ពោលគឺ ២៩ឆ្នាំ ទើបអាចធ្វើដំណើរបានមួយជុំព្រះអាទិត្យ។
រហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ទ្រឹស្តីទាំង៣របស់កេព្ល័រ នៅតែជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏ចម្បងបំផុតមួយ សម្រាប់ឲ្យអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តសិក្សា ទៅលើគន្លងរបស់ភព ទាំងភពនៅក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ និងភពនៅក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ហើយក៏ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់ផងដែរ នៅក្នុងយន្តការគន្លងតារាវិថីជាលក្ខណៈទូទៅ ក្នុងនោះក៏មានដែរ គន្លងរបស់ផ្កាយរណបជុំវិញភពផែនដីរបស់យើង៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ