អាយុ២០ឆ្នាំ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិធ្វើអ្វីបានខ្លះ ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:២០
ថ្ងៃនេះជាខួបកំណើតគម្រប់២០ឆ្នាំគត់ របស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។ កាលពីថ្ងៃទី ១៧ កក្កដា ១៩៩៨ សមាជិកតុលាការបាននាំគ្នាបោះឆ្នោតអនុម័ត ទទួលយកសន្ធិសញ្ញា ក្រុងរ៉ូម បង្កើតតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិដំបូងរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែវ័យកាន់តែចម្រើន ប្រសិទ្ធិភាពនិងសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការទទួលរងការរិះគន់កាន់តែខ្លាំង។
តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ជាស្ថាប័នអចិន្ត្រៃយ៍ដំបូងគេបង្អស់ ដែលមានបន្ទុកនិងសមត្ថកិច្ចកាត់ទោសអ្នកទទួលខុសប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិធ្ងន់ធ្ងរផ្សេងៗ មានជាអាទិ៍ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងប្រល័យពូជសាសន៍ នៅពេលណាដែលតុលាការជាតិមិនអាចមានសមត្ថកិច្ចធ្វើកើត ឬគ្មានចេតនា។ គេត្រូវប្រើពេលចរចាគ្នាអស់ជិតបីឆ្នាំ ទើបអាចអនុម័តសន្ធិសញ្ញាបង្កើតតុលាការនេះបានសម្រេច នៅថ្ងៃទី ១៧ កក្កដា ១៩៩៨ ក្នុងអង្គប្រជុំដ៏តានតឹងនិង ចម្រូងចម្រាស នាទីក្រុងរ៉ូម ប្រទេសអ៊ីតាលី។ ជាសរុបមានប្រទេសចំនួន ១២៣ រដ្ឋជាសមាជិកតុលាការ។
ចំពោះស្នាដៃការងារវិញ ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ តុលាការបានទទួលបើកសំណុំរឿង ចំនួន២៦ ភាគច្រើនកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់ការសវនាការនៅឡើយ។ តុលាការក៏បានចេញដីការតាមចាប់ខ្លួនចំនួន ៣២នាក់ បានសម្រេចចំនួន១៥ករណី និងមានអ្នកទោសក្នុងពន្ធនាគារចំនួន៦នាក់។ គេត្រូវរង់ចាំដល់ទៅ ១៤ឆ្នាំ គិតចាប់ពីថ្ងៃបង្កើតស្ថាប័នឡើងភ្លាម ទើបតុលាការអាចកាត់ទោសជនជាប់ទីមួយរបស់ខ្លួនបាន។ អ្នកទោសទីមួយរបស់តុលាការ មានឈ្មោះថា Thomas Lubanga មេកងជីវពល Ituri ខេត្តមួយរបស់សាធារណរដ្ឋកុងហ្កោ ដោយត្រូវជាប់ទោសចំនួន១៤ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១២មក ពីបទចាប់ក្មេងយកទៅធ្វើទាហាន។ សវនាការនេះជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងដំបូងរបស់តុលាការ តែការរិះគន់ក៏បានចាប់លាន់ឮហើយដែរ ! ថាតុលាការកាត់ទោសជនដែលគ្រាន់តែបានជ្រើសរើសក្មេងទៅកាន់អាវុធ។
ប៉ុន្តែជាសរុបទៅ បើតាមក្រុមមេធាវីជំនាញព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ក៏ដូចជាបណ្តាថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសមួយចំនួនធំ ជាពិសេស មេដឹកនាំអាហ្វ្រិក ពួកគេសុទ្ធ យល់ថា តុលាការមានស្នាដៃ ទាបជាងការគិតខ្លាំងណាស់។ ដំណើរការក៏យូរ វែង យឺត សំណុំរឿងខ្លះប្រើពេលដល់ជាង១០ឆ្នាំ ហើយចេញសាលក្រមមកបែរជាគ្មានទោសទៅវិញក៏មាន។
តុលាការសម្រាប់កាត់ទោសតែមេដឹកនាំអាហ្វ្រិក ?!
ពាក្យចោទប្រកាន់មានធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៅទៀត ដល់ថ្នាក់ប្រើពាក្យថា តុលាការស កាត់ ទោសមេដឹកនាំខ្មៅផង … នេះជាគ្រាន់តែជាពាក្យមនុស្សទេ ! ប៉ុន្តែបើយើងក្រលេកមើលប្រវត្តិដើមឱ្យច្បាស់លាស់ទៅទើបយល់។ ដើមដំបូងភ្លាម តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិផ្តុំការអង្កេតតែលើសំណុំរឿងនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកទេ។ នៅសម័យបង្កើតស្ថាប័នភ្លាមនោះ គឺរដ្ឋនៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិកខ្លួនឯង ដូចជា កុងហ្កោ អាហ្វ្រិកកណ្តាល កូដឌីវ័រ ម៉ាលី ...ជាអ្នកអំពាវនាវ និងជ្រើសរើសសុំជំនួយពីតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គឺបណ្តាប្រទេសនៅទ្វីបអាហ្វ្រិក ជាអ្នកដែលសកម្ម និងបានភ្ជាប់ខ្លួននឹងសន្ធិសញ្ញាក្រុងរ៉ូម ច្រើនជាងគេ ៖ ៣៤ប្រទេសមកពីទ្វីបអាហ្វ្រិក ទល់នឹង២៨មកពីតំបន់កោះការ៉ាអ៊ីបអាមេរិកឡាទីន និងតែ២៥ប៉ុណ្ណោះមកពីទ្វីបអឺរ៉ុប។ តែដល់ពេលតុលាការចាប់ផ្តើមបើកអង្កេត និងបើកសវនាការប្រឆាំងអតីតប្រមុខរដ្ឋស៊ូដង់ កេនយ៉ា … សហភាពអាហ្វ្រិកបែរជាមានអារម្មណ៍ថាកាត់ទោសតែមេដឹកនាំអាហ្វ្រិកដែលចាញ់ បាត់អំណាចទៅវិញ។ មួយរយៈចុងក្រោយ គេឃើញមានប្រទេសខ្លះបានសម្រេចចិត្តដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញាក្រុងរ៉ូម ទៀតផង។
សំណុំរឿងអាហ្វ្រិក ពិតណាស់ថា អាចមានច្រើនជាងទ្វីបដទៃ ព្រោះតុលាការជាតិពុំសូវមានសមត្ថកិច្ច តែតុលាការព្រហ្មទណ្ឌក៏កំពុងបើកអង្កេតលើករណីឧក្រិដ្ឋកម្មនៅប្រទេសដទៃផ្សេងទៀត ដូចជាហ្សកហ្ស៊ី អ៊ុយក្រែន ប៉ាឡេស្ទីន អាហ្វហ្កានីស្ថាន វេណេស៊ុយអេឡា ឬកូឡុំប៊ី។ល។
មិនល្អឥតខ្ចោះ
ថ្វីបើក្រុមអ្នកប្រឆាំង នាំគ្នាបរិហារថាតុលាការជាស្ថាប័នកាន់ជើងអ្នកឈ្នះ ចាប់ខ្លួនអ្នកចាញ់ ឬខ្លះខឹងសម្បារហើយសុំដើរចេញមែន ប៉ុន្តែតុលាការក៏មានអ្នកគាំទ្រច្រើនដែរ។ អង្គការមានប្រទេសជាសមាជិកដល់ទៅ ១២៣ឯណោះ។ ហើយមានអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ធំៗការពារនិងគាំទ្រ។
អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស Amnesty International Human Rights Watch បានចេញមុខអំពាវនាវឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិគាំទ្រតុលាការនិងសកម្មភាពរបស់តុលាការ ដែលជាស្ថាប័នដ៏សំខាន់ ដ៏ចាំបាច់មិនអាចខ្វះបានឡើយ។ គេសង្កេតឃើញមានឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ នៅស៊ីរី ភូមា និងកន្លែងផ្សេងទៀត ដែលជនរងគ្រោះកំពុងរង់ចាំយុត្តិធម៌ ពីតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។
សហព័ន្ធសិទ្ធមនុស្សអន្តរជាតិ ដែលជាអ្នកតាមដានការវិវឌ្ឍរបស់តុលាការ យល់ថា ស្ថាប័ននេះមិនល្អឥតខ្ចោះមែន តែតុលាការដ៏ប្រសើរបំផុត និងត្រូវតែបន្តរក្សាវត្តមានជានិច្ច បើទោះបីជាពិភពលោកហាក់ដូចជាបន្ថយសន្ទុះក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ឱ្យអន្តរជាតិក៏ដោយ។ គ្រាន់តែថាពេលនេះតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិពុំសូវមានមធ្យោបាយ ទើបបញ្ចេញសកម្មភាពពុំសូវបានទូលំទូលាយគ្រប់គ្រាន់។ បារាំង កាណាដា ជប៉ុន អាល្លឺម៉ង់ អង់គ្លេស សុទ្ធតែប្រឹងសន្សំសំចៃ មិនសូវចង់ដំឡើងកញ្ចប់ថវិកាឱ្យស្ថាប័នទេ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ