ហេតុអ្វី បានជាកោះនូវែលកាឡេដូនី ចង់ផ្តាច់ទឹកដីចេញពីបារាំង
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៥:១៨
នៅថ្ងៃទី៤វិច្ឆិកាចុងឆ្នាំនេះ កោះនូវែលកាឡេដូនី ក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក នឹងរៀបចំបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ដែលនៅក្នុងនោះ ប្រជាជន ត្រូវឆ្លើយ ព្រម ឬមិនព្រម ទៅនឹងសំណួរដែលថា តើគេចង់ឲ្យ កោះនូវែលកាឡេដូនីទទួលអធិបតេយ្យភាព ពេញលេញ និងឯករាជ្យពីបារាំងដែរឬទេ។ ប្រធានាធិបតីបារាំង ដែលធ្លាប់បានប្រកាសចង់រក្សាកោះនូវែលកាឡេដូនីឲ្យនៅជាដែនដី នាយសមុទ្ររបស់បារាំង នឹងធ្វើដំណើរទៅកោះនូវែលកាឡេដូនី នៅដើមខែឧសភាក្រោយនេះ។ ហេតុអ្វីបានជានូវែលកាឡេដូនីចង់ផ្តាច់ខ្លួនចេញពីបារាំង? តើការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ នៅកោះនូវែលកាឡេដូនីនឹងធ្វើឲ្យបារាំងជួបវិបត្តិនយោបាយទាមទារផ្តាច់ទឹកដី ដូចដែលអេស្ប៉ាញ កំពុងជួបដោយសារវិបត្តិកាតាឡូញ៉ាដែរឬទេ?
ស្ថិតនៅចម្ងាយជាង១ម៉ឺន៦ពាន់គីឡូម៉ែត្រពីប្រទេសបារាំង ប្រជុំកោះនូវែលកាឡេដូនីក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកជាដែនដីបារាំងមួយទៀត ដែលចង់ ផ្តាច់ខ្លួន ទាមទារឯករាជ្យពីបារាំង។ កាលពី៤០ឆ្នាំមុន បារាំង បានរបូតបាត់ទឹកដីជីប៊ូទី ដោយសារតែការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ នៅឆ្នាំ ១៩៧៧។ នៅឆ្នាំ១៩៨០ ទឹកដីVanuatu ក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរួមគ្នារបស់បារាំង និងអង់គ្លេសបានបោះឆ្នោតយល់ព្រម ក្លាយជាសាធារណរដ្ឋឯករាជ្យ។
ការទាមទារឯករាជ្យបានសម្រេចរបស់កោះ Vanuatu បានធ្វើឲ្យក្រុមទាមទារឯករាជ្យ នៅប្រជុំកោះ នូវែលកាឡេដូនី មានក្តីសង្ឃឹមថា នៅថ្ងៃណាមួយ នូវែលកាឡេដូនីនឹងក្លាយជាប្រទេសមួយនឹងគេ គឺលែងស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលតទៅទៀត។ ដើម្បីធ្វើដំណើរពីប្រទេសបារាំង ទៅនូវែលកាឡេដូនី នៅប៉ាស៊ីហ្វិក នាយករដ្ឋមន្រ្តីបារាំង នៅចុងឆ្នាំមុន បានជិះយន្តហោះ ឆ្លងកាត់ទ្វីបបី និងមហាសមុទ្រមួយ។ ប្រជុំកោះ នូវែលកាឡេដូនី ស្ថិតនៅឆ្ងាយរាប់យោជ៍ ១ម៉ឺន៦ពាន់គីឡូម៉ែត្រពីប្រទេសបារាំង។ ហេតុអ្វីបានប្រជុំកោះមួយ នេះក្លាយជាដែនដីនាយសមុទ្ររបស់បារាំងទៅវិញ? ប្រជុំកោះនូវែលកាឡេដូនី បានធ្លាក់ក្រោមអាណានិគមបារាំង នៅឆ្នាំ ១៨៥៣ នៅសម័យអធិរាជបារាំង ណាប៉ូឡេអុង ដែលសំលឹងចង់យកកោះនៅឆ្ងាយៗ សម្រាប់ធ្វើជាពន្ធនាគារដាក់អ្នកទោសនយោបាយ។ ប្រជាជនម្ចាស់ស្រុក ដែលមានឈ្មោះថា Kanak ឧស្សាហ៍ងើបបះបោរ ជាច្រើន ដោយសារតែការជិះជាន់ មើលងាយអ្នកគ្រប់គ្រងជាតិបារាំង។ នៅក្នុងពិព័រណ៌ស្នាដៃអាណានិគម នៅទីក្រុងប៉ារីស នៅឆ្នាំ ១៩៣១ រដ្ឋបាលបារាំងគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះ នូវែលកាឡេដូនីបានយកប្រជាជនKanak ១១១នាក់ ដាក់ក្នុងទ្រុង បង្ហាញដល់ទស្សនិកជនបារាំង។
ការមិនស្មើភាពគ្នា ការងអំពើអយុត្តិធម៌ បានធ្វើឲ្យប្រជាជន Kanakកើតក្តីគុំគួន និងងើបបះបោរជាញឹកញាប់ប្រឆាំងទាហានអាណានិគមបារាំង។ ព្រឹត្តិការណ៍ដែលធ្វើឲ្យគេចងចាំបំផុត និងដែលជាដើមហេតុដំបូងនៃការចរចា រៀបចំបង្កើតការបោះឆ្នោតប្រជាមតិទាមទារ គឺការចាប់ជំរិតសម្លាប់ប៉ូលិសបារាំងបួននាក់ ដោយក្រុមប្រជាជនដើម Kanakនៅក្នុងល្អាង Ouvéa នៅឆ្នាំ១៩៨៨។ នៅឆ្នាំដដែល នាយករដ្ឋមន្រ្តី បារាំង លោកMichel Rocard បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងដែលនៅក្នុងនោះ បារាំង និងប្រជុំកោះនូវែលកាឡេដូនីត្រូវត្រួសត្រាយផ្លូវរួមគ្នា ដើម្បីឈានទៅផ្តល់ឯករាជ្យឲ្យនូវែលកាឡេដូនី។ នៅ១០ឆ្នាំក្រោយ បារាំងដែលនៅតែមិនទាន់អាចរៀបចំការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ នៅលើទឹកដីកាន់កាប់របស់ខ្លួន បានសម្រេចធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយទៀត ដែលនៅក្នុងនោះបារាំងបានយល់ព្រមបែងចែកអំណាចខ្លះជាមួយប្រជាជនម្ចាស់ស្រុក Kanak ហើយនិងសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ នៅរវាង២០ឆ្នាំ គឺនៅចុងឆ្នាំ ២០១៨នេះតែម្តង។
តើអ្នកណាជាអ្នកខាត នៅពេលប្រជាជននូវែលកាឡេដូនី យល់ព្រមផ្តាច់ខ្លួនពីបារាំង?
ទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនៅឆ្នាំ ១៩៩៨ នូវែលកាឡេដូនីមានរដ្ឋបាល សភា គ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរបារាំងនៅ តែគ្រប់គ្រងក្នុងដៃនៅឡើយ ផ្នែកប៉ូលិស តុលាការ ហើយនិងការអប់រំជាន់ខ្ពស់។ នៅពេលដែលនូវែលកាឡេដូនី បោះឆ្នោតយល់ព្រមផ្តាច់ខ្លួនចេញពីការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង នោះ នូវែលកាឡេដូនី ក៏នឹងអាចទទួលបានប្រយោជន៍ពីការការពារជាតិរបស់បារាំងដែរ។ គ្មានទាហានបារាំងនៅចាំការពារ ក៏ប្រជាជននៅ នូវែលកាឡេដូនី មិនស្លាប់ដែរ។ ប្រជុំកោះនូវែលកាឡេដូនី ដែលជាជង្រុករ៉ែនីគែល តំណាងឲ្យ១ភាគបួន ក្នុងពិភពលោក កំពុងជួបកំណើនសេដ្ឋកិច្ច រីកលូតលាស់ពីអាជីវកម្មធនធានធម្មជាតិរបស់ខ្លួន។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយឆ្នេរខ្សាច់ដ៏ទាក់ទាញសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរផង។
បើសិនប្រជុំកោះនូវែលកាឡេដូនីបោះឆ្នោតយល់ព្រម ទាមទារឯករាជ្យពីបារាំង នោះគឺរដ្ឋាភិបាលខាត មិនថា ទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងការពារជាតិ។ ក្រសួងការពារជាតិបារាំងបាននិយាយទុកមុនហើយថា នៅថ្ងៃណាដែលបារាំង របូតបាត់ប្រជុំកោះនូវែលកាឡេដូនី នោះបារាំងនឹងបាត់ផងដែរ ឥទ្ធិពលយោធា របស់ខ្លួន នៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដោយសារតែបារាំងលែងមានទឹកដីរបស់ខ្លួនសម្រាប់បោះមូលដ្ឋានទ័ពនៅក្នុងតំបន់។
បារាំងនឹងបាត់បង់ផងដែរ សិទ្ធិគ្រប់គ្រងតំបន់ទឹកសេដ្ឋកិច្ច ដែលស្ថិតនៅជុំវិញ ប្រជុំកោះ ដែលបារាំងធ្លាប់ប្រើជាប្រយោជន៍ ក្នុងការដឹកជញ្ជូនផ្លូវទឹក។ បារាំងនឹងខាតប្រយោជន៍ច្រើន បើសិននូវែលកាឡេដូនី លែងនៅជាទឹកដីរបស់បារាំង។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលបារាំង ដែលមិនចង់ដើរតាមដានចាស់របស់អេស្ប៉ាញ បានយល់ព្រមឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ទាមទារឯករាជ្យ។ លោកប្រធានាធិបតីបារាំង ម៉ាក្រុងធ្លាប់និយាយថា លោកចង់ឲ្យនូវែលកាឡេដូនីនៅជាមួយបារាំង។ ប៉ុន្តែ បើសិនព្រហ្មលិខិតកម្រិតឲ្យនូវែលកាឡេដូនី ដើរចែកផ្លូវពីបារាំង នោះរដ្ឋាភិបាលបារាំងមានតែសុខចិត្ត នៅបន្តធ្វើការក្នុងនាមជាដៃគូវិញ ម្តងដើម្បីប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច។ បារាំងចិត្តល្អ មិនចង់ប្រើកម្លាំងបាយ ដាក់គំនាបលើនូវែលកាឡេដូនី ប៉ុន្តែ ចង់អនុវត្តនយោបាយផ្ទេរអំណាចបែបស្រទន់។ ទាំងនោះក៏ដោយសារបារាំងធ្លាប់បានភ្លក់រសជាតិល្វីងជូរចត់រួចហើយ ពីអតីតកាល។ ការងើបបះបោរដ៏ហិង្សារបស់ប្រជាជនអាល់ហ្សេរី ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យពីបារាំង នៅតែជាប់ដិតដាម ស្លាកស្នាមនៅឡើយ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តបារាំង៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ